VYOM - 2021

16 JwéËdr¶ Va§Jm| H$m g§{já B{Vhmg 1687 ‘| {XE JE JwéËdmH$f©U Ho$ {gÕm§V na g‘H$mbrZ VËdkm| Ûmam CR>mE hþE gdmbm| na ݶyQ>Z Zo H$s hþB© {Q>ßnUr Wr ""hmBnmo{W{gg Zm°Z q’$Jmo'' ¶m ""‘¢ n[aH$ënZmE± Zhr§ ~ZmVm''& {Z{íMV ê$n go AdH$mer¶ J«hm| H$s Adbmo{H$V J{V¶m| H$m ñnï>rH$aU ݶyQ>Z Ho$ JwéËdmH$f©U {gÕm§V H$mo Ñ‹T>Vm go g‘{W©V H$a ahm Wm; hmbm±{H$$ H$B© bmoJm| H$mo Bg ~mV go h¡amZr hmo ahr Wr {H$ ¶h ^m¡{VH$ ê$n go "Xÿar-{H«$¶m' H$s Amoa Bemam H$aVm h¡& O~ {H$ AmYw{ZH$ Ñ{ï>H$moU go, Bg {H«$¶m H$s VmËH$m{bH$Vm EH$ A{YH$ J§^ra g‘ñ¶m Wr& CXmhaUmW©, ݶyQ>mo{Z¶Z JwéËdmH$f©U Ho$ AZwgma, gy¶© H$m AMmZH$ go {dZme H$aZo dmbr H$moB© KQ>Zm, CgH$s Ñí¶ OmZH$mar h‘ VH$ nhþ±MZo go nhbo hr, n¥Ïdr H$mo AnZr H$jm go Vwa§V ‘w³V H$a XoJr& AmpIaH$ma, Aë~Q>© AmB§ñQ>mBZ Ho$ gm‘mݶ gmnojVmdmX Ho$ H«$m§{VH$mar {gÕm§V Zo Z Ho$db Bg ‘wÔo H$mo hb {H$¶m, ~pëH$ (H$B© Aݶ {XbMñn nydm©Zw‘mZm| Ho$ gmW) ¶h nydm©Zw‘mZ ^r {H$¶m {H$ JwéËdr¶ hbMb Va§Jm| Ho$ ê$n ‘| àH$me H$s J{V go ¶mÌm H$aVr h¡& hmbm±{H$, AmB§ñQ>mBZ Bg ^{dî¶dmUr VH$ Vwa§V Zht nhþ±Mo& dmñVd ‘|, A§VV… Bgo ghr nmZo go nhbo AnZo àma§{^H$ gyÌrH$aU ‘| CÝhm|Zo Hw$N> Ìw{Q>¶m± ^r H$s& AnZo A{YH$m§e OrdZ Ho$ {bE AmB§ñQ>mBZ BZ bham| H$s dmñV{dH$Vm na g§Xoh H$aVo aho& JwéËdr¶ Va§Jm| Ho$ {gÕm§V H$mo A§{V‘ ê$n XoZo Ho$ {bE H$B© Aݶ bmoJm| Zo Omo ‘m¡{bH$ ¶moJXmZ {X¶m h¡ Cgo ^ybZm Ho$db Aݶm¶ hmoJm& AmB§ñQ>mBZ JwéËdr¶ Va§Jm| Ho$ ApñVËd H$m àñVmd XoZo dmbo nhbo ì¶{³V Zht Wo& CZgo nhbo hr ¶h AÀN>r Vah go kmV Wm {H$ H$moB© ^r joÌr¶ {gÕm§V (field theory), {Og‘| {djmo^ EH$ gr{‘V J{V go ¶mÌm H$aVo h¢, JwéËdr¶ Va§Jm| H$m AZw‘mZ H$a|Jo& 1770 Ho$ XeH$ ‘|, ’«|$M J{UVk {n¶a-gmB‘Z bmßbmg Zo nhbo hr ¶h àñVmd {X¶m Wm {H$ JwéËdmH$f©U H$s hbMb EH$ gr{‘V doJ go ¶mÌm H$a gH$Vr h¡& bo{H$Z, 1893 ‘| A§J«oOr ^m¡{VH$ {dkmZr Am¡a BbopŠQ´>H$b B§Or{Z¶a Amo{bda ho{dgmBS> Zo EH$ àñVmd {bIm {Ogo JwéËdr¶ Va§Jm| H$m nhbm Am¡nMm[aH$ àñVmd H$hm Om gH$Vm h¡& CÝhm|Zo ‘¡Šgdob Ho$ {dÚwV Mw§~H$Ëd Ho$ {gÕm§V Ho$ AZwê$n EH$ JwéËdmH$f©U {gÕm§V {X¶m, {Og‘| Va§J| EH$ gr{‘V J{V go ¶mÌm H$aVr Wt& ¶h {gÕm§V {d{eï> gmnojVmdmX {gÕm§V go nhbo H$m Wm Am¡a Bgr{bE nyar Vah gQ>rH$ Zht Wm& 1901 ‘|, OmoZmWZ OoZoH$ Zm‘ Ho$ O‘©Z ^m¡{VH$ {dkmZr Zo O‘©Z {dûdH$moe ‘| EH$ boI {bIm, {Og‘| JwéËdmH$f©U Ho$ Eogo g‘H$mbrZ {gÕm§Vm| H$m gd}jU {H$¶m J¶m Wm Omo ‘¡Šgdob Ho$ g‘rH$aUm| Ho$ g‘mZ {Z¶‘{Zð>Vm H$m nmbZ H$aVo Wo& CZ‘| go Hw$N> Zo ~wY Ho$ Cngy¶© {dñWmnZ (perihelion shift) H$mo g‘PmZo H$m ^r à¶mg {H$¶m& OoZoH$ Zo {ZîH$f© {ZH$mbm {H$ ‘m¡OyXm {gÕm§V ¶m Vmo Ag’$b Wo ¶m An¶m©á Wo& R>rH$ 4 gmb ~mX, Cg g‘¶ pñdg noQ>|Q> H$m¶m©b¶ ‘| ghm¶H$ narjH$ Ho$ ê$n ‘| godmaV 26 dfu¶ Aë~Q>© AmB§ñQ>mBZ Zo VrZ Aݶ ‘hÎdnyU© g§emoYZm| Ho$ gmW {d{eï> gmnojVmdmX na AnZm g§emoYZ àH$m{eV {H$¶m& AmB§ñQ>mBZ Ho$ gmnojVmdmX Ho$ {d{eï> {gÕm§V Zo ¶h {Z{íMV H$a {X¶m {H$ JwéËdmH$f©U H$m àgma àH$medoJ go VoO Zht hmo gH$Vm Am¡a JwéËdmH$f©U Ho$ ݶyQ>Z Ho$ {gÕm§V ‘| A‘ybmJ« g§aMZmË‘H$ n[adV©Z H$s Amdí¶H$Vm h¡& Bgr Xm¡amZ ’«|$M ~hþlwV {dkmZ hoZar nmoB§H$mao ñdV§Ì ê$n go AnZo {gÕm§V na H$m‘ H$a aho Wo Omo J{UVr¶ ê$n go AmB§ñQ>mBZ Ho$ {gÕm§V Ho$ g‘mZ Wm& 1905 ‘| àH$m{eV CZHo$ g§emoYZnÌ ‘| ¶h àñVm{dV {H$¶m J¶m Wm {H$ J{V‘mZ dñVwE± J¡br{b¶Z n[adV©Zm| Ho$ ~Om¶ bmoa|µO n[adV©Zm| H$m AZwgaU H$aVr h¢& Bgr g§emoYZnÌ Ho$ A§{V‘ I§S> ‘| nmoB§H$mao Zo gmnoj ê$n go ghr {Z¶‘{Zð>Vm Ho$ gmW JwéËdmH$f©U H$m dU©Z H$aZo H$m à¶mg {H$¶m Am¡a ¶h ^r ‘mZm {H$ BgHo$ àgma H$s J{V àH$me H$s J{V Ho$ ~am~a h¡& bo{H$Z Š¶m JwéËdmH$f©U H$s ‘m¡OyXm {Z¶‘{Zð>Vm H$mo {d{eï> {gÕm§V Ho$ gmW {ZXm}f ê$n go g‘oQ>m Om gH$Vm h¡? OëX hr EH$Vwë¶Vm {gÕm§V (equivalence principle) H$s ImoO Ho$ gmW, AmB§ñQ>mBZ g‘P JE {H$ ¶h g§^d Zht Wm& 1912 ‘|, EH$ O‘©Z ^m¡{VH$ {dkmZr, ‘¡Šg A~«mh‘ Zo {d{eï> gmnojVmdmX ‘| Hw$N> ~Xbmd bmH$a JwéËdmH$f©U H$m AnZm EH$ {gÕm§V {dH${gV {H$¶m& CÝhm|Zo VH©$ {X¶m {H$ {Og Vah Ëd[aV à^ma {dÚwVMwå~H$s¶ Va§Jm| H$m CËgO©Z H$aVo h¢, Cgr àH$ma Ëd[aV Ð춑mZ JwéËdr¶ Va§Jm| H$m CËgO©Z H$a gH$Vo h¢& hmcm±{H$, H$moUr¶ g§doJ H$s Aj¶Vm H$s dOh go EH$ Ð춑mZ {déÕ {Xem ‘| OmE {~Zm Xÿgam Ð춑mZ J{V àmá Zhr§ H$a nmEJm& ¶h {ZîH$f© ghr Wm Am¡a Bg àH$ma JwéËdmH$f©U {ÛY«wdr¶ {d{H$aU (dipole radiation) Ho$ {dMma H$mo Im[a‹O H$a {X¶m J¶m& hmbm±{H$

RkJQdWJsaXNoZXIy MzM3ODUy